Kwokacz – Common Greenshank
Tringa nebularia (Gunnerus, 1767)
Rząd: siewkowe, Podrząd: siewkowce,
Rodzina: bekasowate, Podrodzina: brodzące
STATUS WYSTĘPOWANIA W POLSCE
Kwokacz jest ptakiem nielicznie choć regularnie przelotnym w całym kraju, za wyjątkiem obszarów górskich. W Polsce nie gniazduje, jednakże pojedyncze osobniki spotykane są u nas również w sezonie lęgowym. Najbliższe lęgowiska kwokacza znajdują się w Ukrainie i Białorusi. W Polsce zimuje wyjątkowo.
Podczas przelotów wędruje pojedynczo lub częściej w niewielkich grupach od kilku do kilkunastu ptaków, jednakże udokumentowano również stada liczące ponad 100 osobników (na zbiorniku Jeziorsko, zb. Nyskim, zb. Turawskim oraz na rozlewiskach w dolinie Wisły). Tak duże skupiska spotykane są wyjątkowo, głównie w strefie cofki dużych zbiorników zaporowych oraz zalanych dolin dużych rzek. Liczniej spotykany na jesiennych przelotach niż wiosennych.
Terminy przelotu wiosennego:
2 dekada kwietnia - 3 dekady maja
(kulminacja koniec kwietnia / początek maja).
Termin przelotu jesiennego:
3 dekada czerwca - 1 dekada listopada
(szczyt przelotu ptaków dorosłych - 1 i 2 dekada lipca, przelot osobników młodych sierpień, wrzesień).
IDENTYFIKACJA
Wymiary: długość ciała 25–37 cm, rozpiętość skrzydeł 78–80 cm, masa ciała 130–245 g. Samice są nieco większe od samców, lecz różnica jest nieznaczna i niemożliwa do rozpoznania w terenie.
Wygląd ogólny: Kwokacz jest dużym brodźcem o stosunkowo dużej okrągłej głowie, grubej szyi i masywnym korpusie. Dziób również w stosunku do innych gatunków dość masywny i długi. Dziób o masywnej nasadzie. Ważną cechą identyfikacyjną jest ubarwienie dzioba, który w każdej szacie jest rozjaśniony u nasady i staje się ciemny dopiero od połowy długości. Mniej więcej w 2/3 długości dzioba występuje delikatne skrzywienie ku górze. Oko jest duże. Niezależnie od szaty z białą obwódką. Charakterystyczna jest czarna plama w kantarku, o zmiennej długości w różnych szatach. Rozjaśnienie nad okiem (brew) zmienne w zależności od szaty, rzadko przekracza linię oka. Nogi długie w kolorze żółtawym lub zielonkawym. Wierzch ciała szarawy lub szarobrązowy, spód i brzuch zawsze biały, pierś w różnym stopniu kreskowana co zależy od szaty i wieku. Na głowie brak wyraźnego rysunku. Na wierzchu ciała występują pojedyncze czarne pióra, niekiedy tworzące pasy. Ogon jest biały, drobno i ciemno prążkowany.
Sylwetka i ubarwienie w locie: W locie wyróżnia się szeroką szyją i dużą głowę. Jego krępą, masywną sylwetkę potęgują krótkie nogi, które tylko nieznacznie wystają poza ogon (tylko połowa palców). Lecący kwokacz wydaje się bardzo ciemny - lotki I rzędu, pokrywy lotek I rzędu i część małych pokryw są brunatno-czarne i w dobrym naświetleniu kontrastują z jaśniej ubarwionymi lotkami II rzędu, dużymi i średnimi pokrywami oraz barkówkami. Ważną cechą identyfikacyjną jest spód skrzydła u lecącego ptaka, który jest jednolicie jasny z niewyraźnymi (widocznymi tylko z bliska) rzadkimi kropeczkami. Skrzydła są długie i dość szerokie. Charakterystyczny dla brodźców klin kontrastuje z ciemnym grzbietem. Ciągnie się w górę od białego kupra. Na plecach jest raczej szeroki i sięga połowy pleców, nigdy nie przekraczając granicy ramion. Ogon z delikatnym poprzecznym prążkowaniem na białym tle o słabnącym nasyceniu na zewnętrznych sterówkach. Z daleka ogon może wydawać się biały. W locie odzywa się głośnym, trzysylabowym gwizdem „tjuw-ljuw-ljuw”.
We wrześniu lub październiku ptaki młode wymieniają częściowo pióra grzbietu i odróżnienie ich od dorosłych w terenie staje się niezwykle trudne. Ptaki dorosłe przechodzą całkowite pierzenie do szaty spoczynkowej po sezonie lęgowym (termin bardzo zmienny, lipiec–grudzień) i częściowe pierzenie przed sezonem lęgowym (luty–kwiecień), które obejmuje pióra głowy, szyi, spodu ciała oraz grzbietu.
Szata godowa: Dojrzały ptak w szacie godowej jest ciemno ubarwiony. Głowa oraz szyja są intensywnie kreskowana. Kreskowanie zachodzi często na pierś i boki brzucha. Intensywność kreskowania jest zmienna - od rzadkich plam na białym tle po jednolite ciemne ubarwienie bez jaśniejszego tła. Biały pozostaje zwykle podbródek. Jasna brew, która nie wychodzi za oko staje się niewyraźna w przeciwieństwie do nadal wyraźnie widocznej białej obwódki wokół oka. Plama na kantarku jest widoczna, choć delikatnie się rozmywa sięgając od nasady dzioba do oka. Dziób z brudno niebieską nasadą. Płaszcz brązowy o łuskowanym deseniu. Na barkówkach występują pojedyncze czarne pióra, które w świeżej szacie godowej mogą wyglądać jak dwa równoległe podłużne czarne pasy. Pióra płaszcza z szarobrązowym wnętrzem, w świeżej szacie jasno obrzeżone z ciemniejszym ząbkowaniem mają formę łusek. Nogi zielonkawe lub brudnożółte o dużym nasyceniu.
Szata spoczynkowa: Znacznie jaśniejsza niż godowa. Głowa w dużym stopniu rozjaśniona. Kreskowanie mocno rozrzedzone - najintensywniejsze na ciemieniu, potylicy i karku. Ciemna plama na kantarku wyraźna, zwykle nie sięga oka. Podgardle białe. Szyja i pierś białe z rzadkim i jasnym kreskowaniem. Barkówki pozbawione czarnych piór. Płaszcz jednolicie szaro ubarwiony z wyjątkiem nadgarstka, gdzie występuje czarniawa plama. Pióra płaszcza szare wewnątrz, z ciemnym brzegiem przed końcowym (czasem w postaci ząbków) oraz białym brzegiem końcowym (w świeżej szacie). Z daleka płaszcz wydaje się jednolicie szary. Nogi zielonawoszare lub zielonawożółte.
Szata młodociana: Kreskowanie głowy i szyi bywa zbliżone do tego jaki mają ptaki w szacie godowej. Kreskowanie jest najbardziej obfite na głowie i szyi. Na pierś schodzi rzadko i w mniejszym nasyceniu. Ma ono zwykle postać podłużnych kresek i pręg, natomiast u ptaków dorosłych w szacie godowej kończy się kropkami i cętkami. W połowie szyi (na jej boku) występuje szeroki biały pas. Jest on bardzo zróżnicowany. Czasem jest on tak długi, że sięga do głowy i łączy się z brwią. Plama na kantarku zwykle sięga oka. Ubarwienie płaszcza w szacie młodocianej jest bardziej brązowawe i ciemniejsze niż u ptaków dorosłych. Pióra płaszcza ciemnobrązowe z jasnym żółtawym obrzeżeniem najczęściej jednolitym, stopniowo przechodzącym w ząbkowanie im bliżej lotek 3. rzędu. Patrząc z daleka zobaczymy raczej jednolity płaszcz, choć pióra w nadgarstku mogą być ciemniejsze i występować w postaci ciemnej plamy. Lotki III rzędowe krótsze niż u ptaka dorosłego, odsłonięte są więc 3-4 lotki I rzędu (u ptaka dorosłego widać 1- 2 lotek).
We wrześniu młode kwokacze pierzą się do tzw. I szaty zimowej. Można wtedy na jednym osobniku zobaczyć dwie generacje piór - ptaka młodego i dorosłego w szacie spoczynkowej. Pod koniec września i na początku października taki osobnik ma już jasną przepierzoną głowę i szyję do szaty spoczynkowej oraz szare barkówki kontrastujące z ciemnobrązowymi pokrywami z szaty młodocianej.
TRYB ŻYCIA
Gatunek o aktywności dziennej, choć wędruje częściowo nocą. Gniazduje pojedynczo, w okresie poza lęgowym chętnie tworzy niewielkie stada, często z innymi gatunkami siewkowców.
MOŻLIWOŚĆ POMYŁKI Z INNYMI GATUNKAMI
Kwokacza łatwo pomylić z podobnymi brodźcami z rodzaju Tringa. Zaobserwowanie szczegółów decydujących o rozpoznaniu jest możliwe jedynie z bliskiej odległości. Odzywa się głosem podobnym do krwawodzioba (Tringa totanus). Kwokacza w locie odróżnia brak białego, szerokiego pasa na skrzydłach, łatwo zauważalnego u krwawodzioba. Kwokacza łatwo pomylić także z brodźcem pławnym (Tringa stagnatilis), który w zestawieniu z kwokaczem jest wysmukłym brodźcem o cienkim dziobie i cienkich długich nogach. Z większej odległości te dwa gatunki mogą wydawać się bardzo zbliżone, jednakże brodziec pławny jest znacznie jaśniejszy - zwłaszcza głowa i szyja.
Kwokacz (Tringa nebularia) Krwawodziób (Tringa totanus)
Źródła:
GROMADZKI M. (red.). 2004. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ptaki (część II). Tom 8. Warszawa, 127 - 130 s.
HAYMAN P., MARCHANT J., PRATER T. 1986. Shorebirds. An identification guide to the waders of the world. London, 412 s.
MULLARNEY K., SVENSSON L., ZETTERSTRÖM D., GRANT P. J.2015.Przewodnik Collinsa Ptaki Europy i Obszaru Śródziemnomorskiego. Warszawa, 156–157 s.
TOMIAŁOJĆ L. 1990. Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność. Warszawa, 462 s.
Forum przyroda.org - http://forum.przyroda.org/
Tringa nebularia. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.)- https://www.iucnredlist.org/species/22693220/86684205
Tringa nebularia, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) -https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176624#null
ความคิดเห็น